Thức
ăn bổ dưỡng và nhuận trường
Quả
Mơ (Apricot)
Viên Đinh Trần
Ken
email: trankenau@yahoo.com.au
Đặc tính
của quả mơ
Quả Mơ c̣n gọi là
apricot trong tiếng Anh, là abricot theo tiếng Pháp, là x́ng zi
trong tiếng Bắc Kinh (tiếng Phổ Thông Trung
Quốc), là anzu trong tiếng Nhật. Cả người
Nhật lẫn người Hoa đều viết tên
gọi này cùng một dạng Hán tự, phát âm theo lối
Hán Việt là hạnh tử.Quả Mơ có tên khoa học
là Prunus armenicaca, thuộc
họ Rosaceae.
Quả mơ là một thứ
trái cây dồi dào chất dinh dưỡng, chất chống
ốc-xit-hoá, Vitamin A, B và C, cùng các chất khoáng gồm có
can-xi, ma-nhê, pô-tat và chất sắt. Quả mơ khô
chứa rất nhiều chất sắt hơn quả
tươi; vitamin C có trong quả mơ có tác dụng giúp cơ
thể hấp thụ chất sắt nhiều hơn.V́
loại trái cây này dễ tiêu, nên nuớc cốt trái cây này
tốt cho những người suy nhược về
thể chất hay tinh thần, kém sức khoẻ hoặc
có tâm trạng căng thẳng. Chất can-xi, ma-nhê và pô-tat
đều rất cần thiết cho hệ thần kinh và
cơ bắp, giúp chúng hoạt động b́nh
thường; những chất khoáng này giúp cơ thể
khắc phục tâm trạng căng thẳng.
Quả mơ có nhiều chất xơ nhưng lại
tương đối có ít nhiệt lượng (calories).
V́ thế tôi nghĩ quả mơ có thể coi như là
thức ăn tốt cho quư bà quư cô muốn giữ cho thân
h́nh thon gọn hay bất cứ ai muốn sụt cân.
Lượng ca-rô-tê-nô-id (crotenoids) có trong quả mơ
rất lớn, cho nên quả mơ là thức ăn tốt
cho da và mắt. Đó là thức ăn rất tốt cho
cơ thể trong việc chống chỏi bệnh tật.
Quả mơ cũng là một thức ăn thiên nhiên
chống ung thư tuyệt vời.
Quả mơ có chứa chất
sa-li-xi-lat (salicylates) cho nên có thể gây dị ứng cho
một số người. Chất phụ-gia
lưu-huỳnh dùng để giữ quả mơ khô trông
tươi tốt lâu cũng có thể gây dị
ứng.Tốt nhất nên mua loai mơ khô không có chứa
chất lưu huỳnh.
Lai lịch, vùng
trồng mơ và mùa mơ
Cây mơ thích hợp với
vùng có khí hậu khô ráo và ôn hoà.Cây mơ có gốc gác ở
miền Trung Á. hay Đông Á (Miền Hoa Bắc, Mông Cổ).
Nay ở Trung Đông, vùng Địa Trung Hải có trồng
rất nhiều cây mơ. Tôi nghĩ có lẽ Thổ Nhĩ
Kỳ là nước trồng rất nhiều mơ, v́ tôi
thấy các siêu thị ở Úc thường bán quả
mơ khô nhập cảng từ Thổ Nhĩ Kỳ. Ở
Úc và ở Hoa Kỳ, nhất là ở tiểu bang California có
trồng mơ.
Người Trung Quốc
biết đến quả mơ hơn hai ngàn năm qua
rồi. Tướng quân Lucullus thời Đế Quốc
La Mă mang cây mơ từ miền Trung Á về Châu Âu và
trồng trong vườn đầy cây cối của ông
sau cuộc Đông Chinh Châu Á.
Từ thuở xa xưa
người ta đă biết tới loại trái cây này. Lúc
bấy giờ, loại trái cây này được trân quư
như môt món ăn thanh tao và được dùng như môt
loại dược liệu trị bịnh đau tai,
bịnh mũi do nhiễm trùng và bịnh trĩ. Loại
trái cây này phổ biến ở nước Anh vào thế
kỷ 16. Người Anh dùng quả mơ như một
thứ thức ăn nhuận trường.
Mùa có nhiều quả mơ là
mùa hè; mơ chín rộ vào giữa mùa hè, khoảng sau lễ
Giáng Sinh đến Tết ta ở Úc. Theo sự suy luận
của tôi th́ mùa mơ chín rộ vào khoảng cuối tháng
Sáu đến tháng Bảy ở Hoa Kỳ và các nước
khác ở Bắc Bán Cầu.
Cách chọn quả
mơ ngon
Khi mua quả mơ nên chọn
loại quả tṛn trịa trông mượt mà (plump,
juicy-looking) lại có màu đỏ ửng hay vàng rộm
đều khắp (having a uniform golden orange color). Những
quả mơ như vậy là những quả chín cây hay hái
đứng lúc, vừa chín tới, ăn rất ngon.Tránh mua
những trái mềm nhũn (soft & mushy), v́ những trái
như vậy thường là những trái không
được tươi, sắp hư thối. Cũng
không nên mua những trái c̣n cứng có màu tái xanh (greenish), v́
đó là những trái hăy c̣n non. Những trái có vỏ vàng
ệch (pale yellow) không đáng mua ăn v́ đó là những
trái chín héo, khi hái chưa chín tới. Loại chín héo ăn
không ngon, dễ ngán.
Công dụng
Thức uống giúp
giữ eo (apple and apricot slimmer):
Thành phần gồ có:
6
quả mơ khô
125ml
(4fl oz) nước cốt trái táo (apple juice)
100g
(4 oz) sữa chua (natural live yogurt) loại ít chất béo (low
fat)
một
tí nhục đậu khấu xây nhiễn (a little freshly
ground nutmeg)
Hấp hay chưng quả
mơ với một chút nước cho mềm rồi
thải bỏ chất nước. Bỏ quả mơ
chung với nước cốt trái táo và sữa chua trong máy
xây sinh tố để xây thành chất lỏng. Sau đó
rắc chút nhục đậu khấu nghiền nhiễn
vào nuớc cốt này. Lương dùng trên đây dành cho một
lần. (Cook the
apricots in a little water until soft then drain. Blend with the apple juice
and yogurt and top with a sprinkling of ground nutmeg. 1 serving)
Thức uống trái
cây bổ dưỡng Trung Quốc (Chinese apricot and grapefruit
tonic)
Thành
phần gồm có:
4
đến 6 quả mơ khô
2
muổng cà phê mật ong
300ml
(1/2 pint) nước cốt trái bưởi
một
ít nhục đậu khấu nghiền nhiễn (a sprinkling
of ground nutmeg)
Hấp hay chưng quả
mơ khô với chút nước vừa đủ ngập
quả đến khi mềm hẳn. rồ thải bỏ
nước. Quậy đều trong mật ong khi quả
mơ c̣n nóng. Cho nước cốt trái bưởi vào làm
thành chất lỏng trong máy xây sinh tố. Rắc chút ít
nhục đậu khấu nghiền vào nước cốt
này trước khi uống. Lượng vừa đủ cho
một phần. (Cook
the apricots in enough water to cover, until soft. Drain. Stir in the honey
while the apricots are hot.Add the grapefruit juice and liquidize. Sprinkle
with nutmeg before drink. 1
serving)
Thức uống
nhuận trường (American papaya and almond dream)
Thành phần gồ có:
6
quả mơ khô hoặc tươi
50g
(2 oz) đu đủ tươi hoặc khô (ngâm
nước rồi)
300ml
(1/2 pint nuớc cơm sữa (gạo nấu với
sữa, rice milk có bán trong siêu thị Safeway)
1
muổng cà phê hạnh nhân xây nhiễn (ground almonds)
một
nhúm bột củ gừng hoặc củ gừng
tươi mài nhiễn (a pinch of ground or freshly grated root
ginger)
Nếu dùng quả mơ khô th́
nấu với chút nước cho mềm rồi thảy
bỏ nước. Bỏ ba thứ trên vào máy xây sinh tố,
xây cho nhuyễn. Rắc chút gừng khi uống. Lượng này cho
một phần. (If using dried apricots,
cook them in a litle water until soft and drain. Place the ingredients together
in a blender and blend until smooth. Serve sprinkled with a little ginger. 1 serving)
Loại nước cốt này
có tính nhuận trường, uống thường xuyên giúp
ta đi cầu trơn tru. Đó là liều thuốc tốt
cho những ai bi bịnh viêm khệ thất (diverticulitis).
Theo tôi nghĩ loại nước uống này cũng
tốt cho những ai bi bịnh trĩ nữa, v́ bệnh
trĩ là do tao bón lâu ngày mà ra; dứt táo bón th́ bệnh
trĩ cũng sẽ lành hẳn.
Kinh nghiệm bản
thân
Tôi là loại người hay
bị nóng trong ḿnh, tạng người hay bị táo
nhiệt. Từ lúc tuổi thanh niên tôi đă bắt
đầu hay bị táo bón. Tôi t́m mọi cách ăn uống
sao cho nhuận trường trong thời kỳ trọ
học ở Sài G̣n. Nào cải xà lách, cà chua, rau muống, nào
cam ăn cả xác, nước cam vắt (có cả xác)
uống với mật ong, đu đủ, chuối, v.v..,
nhưng không thấy kết quả mấy. Tôi chỉ
thấy cam vắt (có cả xác) trộn với mật ong
là thứ nuớc uống tương đối có hiệu
nghiệm hơn về phương diện nhuận trường
trong thời gian đó mà thôi. Có lẽ đời sống
học sinh ở trọ ăn uống kham khổ, không
đủ liều lượng chất xơ đúng
mức, lại ngồi nhiều. Sau đó v́ táo bón lâu ngày
tôi mang bệnh trĩ. Tôi đến trị bịnh trĩ
tại pḥng mach bác sĩ trị bịnh trĩ có tiếng
ở Sài G̣n là Bác sĩ Dương Dậu. Lúc đó tôi không
gặp được ông; con trai ông, nối giơi nghề
của ông, thực hiện tiểu giải phẩu cho tôi,
vào năm 1965 th́ phải. Nhưng sau đó bịnh vẫn
thường hay tái phát, v́ bón vẫn hoàn bón.
Tám năm đầu khi
sống ở Úc, bịnh trĩ thỉnh thoảng vẫn
tái phát, nếu táo bón kéo dài lâu ngày. T́nh cờ tôi đọc
được một bài báo viết về bịnh trĩ
do một bác sĩ Việt Nam hành nghề bác sĩ ở Úc,
dường như là bác sĩ Trần Thanh Nhơn th́
phải. Ông ta viết đại ư như thế này:
Muốn cho dứt bịnh trĩ th́ cố gắng
đừng để bị táo bón; muốn hết táo bón
th́ nên ăn hay uống loại có chất xơ. Bột
chất xơ có bán ở các nhà thuốc Tây. Tôi dùng bột
chất xơ đó hết hai hủ lớn. T́nh trạng
đi cầu khả quan. Sau đó tôi xoay qua ăn nhiều
cải luộc có nhiều chất xơ như cải
bẹ trắng, cải silver beet, cại bắp, cải
rổ người Bắc gọi là cải làn. Mấy
năm gần đây, ở Úc có bán cải bẹ trắng
Thượng Hải; loại cải nầy luộc hay nấu
canh vừa đủ mềm ăn rất ngon. Theo thiển
nghĩ, những ai hay bị táo bón, ít chịu ăn
cải, nên ăn loại cải này thường xuyên.
Nhớ nấu luôn cả cùi gần rễ, v́ đó là
phần có nhiều chất xơ. Quư vị cao niện
nếu không c̣n đủ răng tốt để nhai nên
nấu nhừ phần bẹ và cùi riêng v́ phần lá không
cần nấu nhừ; phần lá nấu nhừ ăn
mất ngon. Hơn nữa, nấu nhừ phần lá sẽ
mất đi nhiều chất dinh dưỡng quư báu như
diệp lục tố chẳng hạn.
Cải silver beet luộc trong
nước gà luộc đúng cách cũng khá ngon. Đợi
nước sôi rồi mới để cải vào luộc.
Khi để cải vào nồi nên dùng đũa ǵm cải
xuống dưới mặt nước ngay; tránh để
cải lú khỏi mặt nước. Nếu để
cải lú khỏi mặt nước, th́ phần cải
đó sẽ đen v́ chất sắt có nhiều trong
loại cải này bị ốc-xít hoá. Khi cải vừa
chín mềm vớt ra ăn liền; nếu để ngoài
không khí lâu cũng bị đen, ăn có mùi không ngon. Nên
luộc phần lá và phần bẹ riêng. Quư vị nào không
c̣n răng tốt để nhai hay không ăn được
cải silverbeet có thể ăn rau bina (spinach) thay thế
silver beet. Cải silverbeet là thứ cải rất dễ
trồng, không cần chăm sóc. Theo kinh nghiệm của
tôi, nếu số lưọng cải mua hơi nhiều;
ăn không hết một lần số cải đang có nên
luộc phần lá ăn trước; phần cọng nên
dành lại bữa ăn khác, v́ lá để lâu sẽ
bị vàng úa, ăn có hại.Tôi nghiệm thấy nhờ
ăn cải luộc nhiều (ăn một tô lớn), tôi
đi cầu rất trơn tru, khỏi phải rặn.
Từ lúc đó tôi thường xuyên ăn nhiều cải
và trái cây, nhất là quả mơ. Nhờ vậy không c̣n
bị táo bón nữa và bịnh trĩ của tôi không tái phát.
Ngày nào thiếu cải và thiếu trái cây tôi có tâm trạng
như thiếu vắng một cái ǵ ấy, tựa như
tâm trạng của một kẻ đang yêu khi vắng bóng
người ḿnh yêu thương!
Mấy năm gần đây,
ở Úc có bán bông cải xanh (broccoli), tôi thường hay mua
luộc ăn. Tôi cũng thấy khá tốt về
phương diện nhuận trường. Theo một bài
viết trong sách hay trong tạp chí nào đó tôi đă
đọc qua th́ ăn loại cải này có thể ngừa
đựợc bịnh ung thư. Theo kinh nghiệm của
tôi th́ nên luộc nhanh; không nên luộc lâu, v́ luôc lâu cải
sẽ bị vàng úa; luộc quá mềm ăn không ngon. Theo
một quyển sách nào đó tôi đă dọc qua th́ ăn
sống loại cải này càng tốt. Nên nấu phần
bông ăn ngay khi mua về, v́ để lâu bông dễ bị
vàng úa; phần cọng th́ dành cho bữa khác v́ để lâu
không biến chất. Xin đừng bỏ phần cọng
quá cứng, chỉ cần lột bỏ phần ngoài, v́
đó là phần có nhiều chất xơ nhất Nên mua
loại có bông xanh đậm hăy c̣n tươi. Tránh mua
loại bán hạ giá v́ quá cũ, bông sắp trở màu vàng
úa.
Tôi phát giác quả mơ là
thức ăn nhuận trường tuyệt diệu vào
cuối năm 1987. Lư do là sân sau nhà tôi có một cây mơ khá
sai trái. Khi hái, tôi thường thấy nhiều trái chín cây
hay bị chim mổ lại ăn khá ngon. Tôi là con nhà nghèo
từ nhỏ lại từng bị đi tù cải tạo
gần 3 năm sau ngày 30 tháng
Tư năm 1975, nên tôi không muốn “phí của trời”. Tôi
bèn “ních” khá nhiều quả mơ đó vào mùa chín rộ năm
đó. Sau ngày ăn nhiều quả mơ như vậy tôi
phải chạy vào nhà cầu quưnh quáng. Nếu không th́
đũng quần ắt bị dơ, ngoài ư muốn. Vào
mùa mơ chín rộ, tôi thường chiếu cố nhà
cầu hơn thường lệ, và đi cầu rất
trơn tru. Vào mùa mơ, tôi thường hái phân phát cho gia
đ́nh các em tôi và bạn bè quen biết mà vẫn c̣n dư.
Tôi thường hái nhiều đợt, lựa trái vừa
chín tới hái trước. Vài năm gần đây tôi
nảy cách trữ trong tủ ngăn đá để ăn
dần, v́ trái bị chim ăn, trái quá nhỏ và trái có
vỏ hơi xấu tôi đâu dám cho ai, giữ lại th́
ăn không hết. Ăn hết quả tươi tôi xoay
qua ăn loại đông đá. Mỗi lần muốn
ăn tôi lấy một ít quả mơ trữ trong ngăn
đá vừa đủ ăn trong ngày đế sẵn
trong ngăn tủ lạnh thường; khoảng một
buổi th́ trái mơ mềm nhũn, có nước rỉ
ra. Tôi nghĩ loại quả mơ đông đá để
mềm nhũn như vậy hợp với những ai không
c̣n đủ răng để nhai mơ tươi hay
mơ khô.
Ban đầu tôi ăn quả
mơ nhiều cũng thấy ngán, v́ không ngon bằng
quả đào. Tôi tự nhủ, thay v́ uống thuốc,
ăn quả mơ vừa bổ dưỡng lại
nhuận trường. Đây là của trời cho ḿnh,
tại sao ḿnh không ăn? Hơn nữa, đó là thứ trái
cây có nhiều chất xơ nhất trong các lại trái cây.
Ăn nhiều không bị nóng như xoài chẳng hạn. Từ
đó trở đi tôi cố gắng ăn liên tục
rồi quen dần. Ăn lâu ngày, tôi cũng thấy không
đến nỗi tệ. Nếu ăn hết cây nhà lá
vườn trữ trong ngăn đá, tôi mua mơ khô
trữ sẵn để ăn tiếp cho đến mùa
mơ sau, khi cảm thấy thức ăn trong ngày thiếu
chất xơ.
Nếu quư vị thích ăn
cứng và ăn lạnh được th́ khi lấy ra
từ ngăn đông đá ăn ngay cũng
được. Bằng không th́ lấy ra để trong
ngăn tủ lạnh một buổi th́ mềm nhũn
giống như nấu chín rục vậy. Lúc đầu
ăn loại mơ để mềm tôi thấy hơi
ngán; lâu dần tôi lại thấy ngon nhờ chất
nước rỉ ra chua chua ngọt ngọt.
Nếu quư vị không thích
ăn chua th́ hái hay mua loại trái chín cây, hay vừa chín
tới đế đôi ba ngày cho chín hẳn rồi mời
xẻ ra làm đôi hay làm tư, bỏ hột rồi
để trữ trong ngăn đá ăn dần. Nên
nhớ là để đông đá ăn thấy chua hơn
ăn tươi. Theo kinh nghiệm của tôi, trái mơ càng
chín, càng có công dụng nhuận trường. Loại chín héo
ăn dễ ngán hơn. Ăn trái vừa chín tới trên cây
khá ngon miệng.
Nếu trong nhà quư vị
chỉ có một người ăn thôi th́ xẻ ra
để trong hợp mủ (plastic) nhỏ mà thiên hạ
thường dùng để đựng nước mắm
hay nước tương khi ta mua thúc ăn tại các quán
ăn, nếu không muốn bỏ công phơi khô. Loại
mơ đông đá không có phơi khô cho ráo nước th́
khó tách ra. V́ vậy, tôi thường xẻ đôi hay xẻ
làm tư quả mơ rồi mang phơi ngoài nắng
suốt một ngày từ sáng sớm tới chiều
tối cho ráo nước. Nhờ vậy khi đông đá
các miếng mơ không dính nhau khi đông cứng, dễ
gở ra. Tôi phơi khô bằng cách để quả mơ
xẻ ra trong đĩa lớn, và đậy bằng cái
rổ dùng để rứa rau cải, tránh dược
ruồi bu khi phơi nắng.
Quư vị nào có chứng hay táo
bón như tôi th́ nên mua quả mơ vào giữa mùa hè, đó
là mùa mơ rộ chín, khá rẻ lại ngon. Mua trữ
ăn dần như tôi đă và đang làm. C̣n quư vị nào
sau nhà có cây mơ ăn không hết th́ hăy hái cho ngườ
thân và bạn bè ăn hay rủ họ tới hái về
ăn, nếu không có th́ giờ hái cho họ. Chớ phí
của trời cho quư báu này, quư vị nhé! Nếu ngại
tốn th́ giờ xẻ mơ tươi phơi ráo
nước th́ quư vị cứ việc tới siêu thị
t́m mua mơ khô về ăn, nếu c̣n đủ răng
để nhai. Mơ khô ở siêu thị ăn ngon ngọt
hơn mơ tươi, lại có nhiều chất sắt
hơn. Nếu quư vị nào hay bị táo bón mà không thích
ăn cải có chất xơ và ăn cam hay nhả xác th́
nên ăn mơ khô. Điều nên nhớ là xác cải và xác
cam là chất xơ, nó là chất nhuận trường.
Một ngày ăn khoảng ba bốn trái mơ th́ sẽ giúp
đi cầu trơn tru. Càng ăn nhiều càng dễ đi
cầu. Nhớ ăn lúc bụng đói nhé! Quư vị nào v́
công việc làm ăn thư8ờng xuyên hoạt động
ngoài đường phố, không có th́ giờ ăn
trưa, hay trong chuyến đi du lịch ăn uống
thất thường th́ nên mua mơ khô và hột hạnh
nhân trữ sẵn để ăn dọc đường
khi buồn miệng hoặc đói bụng. Chớ có ăn
quá nhiều hột hạnh nhân v́ ăn nhiều không
tốt. Nên ăn hạnh nhân rang chín. Gần đây tôi
lại khám phá ở siêu thi có bán loại thức ăn có
nhăn hiệu “Just BRAN”. Đó là thoại thức ăn làm
bằng cám nén thành cọng nhỏ, Trộn món ăn này
với sữa ḅ tươi hoặc sữa đậu nành
ăn liền rất ngon miệng, vừa ḍn vừa béo
lại vừa ngọt. Nếu ăn khô cũng khá ngon,
rất ḍn. Đó là loại thức ăn tốt cho sức
khoẻ.Tôi thường mang theo thức ăn này, sữa
đậu nành và trái cây để ăn trưa trên
đường đi làm Khi ăn nhiều tôi thấy
đó cũng là thức ăn nhuận trường
tốt. Tôi nghĩ thức ăn này rất thích hợp cho
quư vị cao niên hay bị táo bón. Xin quư vị nhớ ăn
liền khi trộn sữa vào thức ăn này nhé!
Để lâu sẽ mềm nhũn, ăn không ngon, dễ
ngán.
Ước mong
Tôi mong mỏi bài viết này
sẽ giúp ích cho quư vị cao niên kém sức khoẻ lại
hay bị táo bón. Chúc quư vị sẽ t́m thấy niềm vui
trong cuộc sống v́ sức khoẻ khá hơn, đi
cầu dễ dàng, thường xuyên hơn và nhất là
khỏi phải uống thuốc xổ nữa. Tôi nghĩ
thuốc xổ có hại cho đường ruột,
bất đắc dĩ ta mới dùng nó.
Tôi cũng ước mong, “những
ai đau khổ v́ bịnh trĩ” sẽ thấy dễ
chịu trong cuộc sống v́ đă thoát nạn bịnh
trĩ, nhờ đi cầu trơn tru hằng ngày. Chúc quư
vị sẽ có làn da mặt hồng hào hơn, mượt
mà, tươi tắn, và trông trẻ trung hơn xưa.
Nếu trong tương lai tôi
nhận được nhiều tin vui của quư vị
gởi tới th́ tôio sẽ rất vui, v́ đó là niềm
hạnh phúc lớn lao đối với tôi, tôi đă
đạt được mục đích khi tôi có ư định
viết bài viết này.
Tài liệu tham
khảo:
“Healing
Drinks”, Anne McIntyre, Simon
& Schuster, Australia P/l, ấn bản. năm 2000, trang.35, 51,
95 và 110
“World
Book” (Encyclopedia)
Vol.A 1, ấn bản năm 1992, trang.506
“Super
foods for Children”,
Michael Van Straten & Babara Griggs Dorling Kindrsley us. Pty Ltd, ấn
bản năm 2001, trang 38
“The
Ultimate Smoothie Book”,
Cherie Calbom, A time Warmer Company, USA, ấn bản tháng Tám
năm. 2001, trang 12 và 13
Ghi
chú:
Khởi
viết ngày 14 tháng 5 năm 2001.
Hiệu đính xong ngày 5
tháng 12 năm 2003.
Mong
nhận được ư kiến đóng góp của quư
vị, nếu quư v́ thấy có ǵ sai sót, để bản
văn này được hoàn chỉnh khi có dịp hiệu
đính sau này. Quư vị có thể liên lạc bằng email
qua địa chỉ email ghi trên đầu bài